Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Sistemi

5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 17.02.2005 tarih 25730 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Hububat Lisanslı Depoculuk işlemleri;

• 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu,
• 12 Nisan 2013 tarih, 28616 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Tarım Ürünleri Lisanslı Depo Yönetmeliği”,
• Diğer ilgili yönetmelikler ve tebliğler kapsamında yürütülmektedir.

Sistem tamamen gümrük ve Ticaret Bakanlığının Denetimindedir.

Tarım Ürünlerinin;

• Ticaretini kolaylaştırmak ve geliştirmek,
• Depolanması için yaygın bir sistem oluşturmak,
• Kalitelerinin yetkili sınıflandırıcılar tarafından saptanmasını sağlamak,
• Mülkiyetini temsil eden, finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartmak,
• Emniyetini sağlamak ve kalitesini korumak,
• Bankaların sistem içerisinde yer almasını sağlayarak kredi kullanımını yaygınlaştırmak.

Lisanslı Depoculu Sistemindeki Güvenceler

• Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu : Lisanslı depo işleticisinin, bu Kanunda ve mudîler ile yapacağı sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararların tazmin edilebilmesi amacıyla, tüzel kişiliği haiz Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu kurumuştur.
• Yetkili Sınıflandırıcılar: Ürünlerin analiz ve sınıflandırma işlemleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığından lisans almış Yetkili Sınıflandırıcılar tarafından yürütülmektedir.
• 
  Ticaret Borsaları veya Ürün İhtisas Borsaları Ürün senetlerinin alım satım işlemleri Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Ticaret Borsaları veya Ürün İhtisas Borsaları tarafından yürütülmektedir.
• Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK): Tüm kayıtlar Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından tutulmaktadır.

Lisanslı Depoculuk Sistemi Nedir?

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 17/02/2005 tarihli ve 25730 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu kapsamda yayımlanan Tebliğler doğrultusunda;

• Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar,
• Fındık,
• Pamuk,
• Zeytin ve Zeytinyağı,
• Kuru Kayısı,

ürünlerinde lisanslı depoculuk yapılabilmektedir.
Lisanslı depoculuk sistemi özetle; Depolamaya uygun nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin yine bu işletmeler tarafından elektronik ortamda düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yapılmasıdır.

Lisanslı Depoculuk Sistemi Dünyada başta ABD, Hindistan ve Avustralya olmak üzere sonradan bu sisteme dâhil olan Bulgaristan, Romanya gibi ülkelerde yaygın bir şekilde uygulanmaktadır.

Lisanslı Depoculuk Sistemi Uygulamaları ile;

• Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi,
• Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları,
• Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın oluşturulması,
• Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması,
• Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan tarım reformunun başarılması ve tarım ürünleri ticaretinde özel sektör katılımının artırılması,
• Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması,
• Üreticiler açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi,
• Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması,
• Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini,
• Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması,
• Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi,
• Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının oluşturulması,
• Ülkemizin yakınında bulunduğu Orta Doğu, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Asya coğrafyasındaki tarım ürünleri ticaretinde de önemli rol üstlenmesi ve pay sahibi olunması hedeflenmiştir.

Sistemin Paydaşları;

• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı,
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
• Lisanslı depolar,
• Yetkili sınıflandırıcılar,
• Üreticiler,
• Tüccarlar,
• Sanayiciler,
• Bankacılık ve sigortacılık sektörü,
• Tarım borsaları ve ürün ihtisas borsalarıdır.

İlk Lisanslı Depo

Sistemle ilgili yasa 2005 yılında yürürlüğe girdiği halde, ilk lisanslı depoculuk şirketi TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) ve TOBB’un (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) ortaklığında 2011 yılında kurulmuştur.
Sistemin ilk yatırım ve işletme maliyetleri oldukça yüksek olduğundan henüz cazip değildir. Bakanlığımız (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) Lisanslı Depoculuğun önünü açmak üzere bu güne kadar önemli katkılar sağlamış, önemli mesafeler alınmıştır. Ancak, sistemin halen çözüm bekleyen sorunları ve bazı yasal mevzuatlar açısından eksikleri bulunmaktadır.

Ülkemizdeki Lisanslı Depoculuk Şirketleri;

Ülkemizde bu güne kadar toplam 20 şirket 837.500 ton kapasiteli depolar için lisanslı depoculuk kuruluş izni almış olup bunlardan altı şirket hububat ve bakliyat ürünleri alanında 365.000 ton ve bir şirket pamuk ürünleri alanında 15.000 ton olmak üzere toplamda yedi şirket 380.000 bin ton kapasiteli depolar için lisanslı depoculuk faaliyet izni alarak faaliyetini sürdürmektedir.

Lisanslı Depoculuk Özetle;

Serbest piyasa ekonomisinin gereği olan ürün borsaları ile paralel çalışacak olan lisanslı depoculuk sistemi; tarım ürünlerine dayalı ticareti kolaylaştıran, tarımsal ürünler için yurt çapında yaygın bir depolama sistemi oluşturan, mudilere mallarının emniyeti ve kalitesi ile ilgili güvenilir koruma sağlayarak pazar alanını genişleten, piyasalarda fiyat istikrarına katkı sağlayan ve ekonomide kayıt dışılığın önlenmesinde önemli bir araç olan çağdaş bir kurumsal altyapıdır.

Lisanslı Depoculuk Sistemindeki Teşvik ve Devlet Yardımları;

Vergi ve SGK Teşvikleri:

03/07/2009 tarihli ve 5904 sayılı Kanun ile lisanslı depoya ürün bırakanlara 31/12/2014 tarihine kadar vergi istisnaları sağlanmıştır.

• Ürün senedi satışından doğan kazançlar “Gelir ve Kurumlar Vergisi”nden istisnadır. Üreticilerden ürün senedi satışında “Zirai Stopaj (%2) Kesintisi” yapılmamaktadır.
• Ürünlerin lisanslı depolara ilk teslimi ve borsada alım satım işlemleri “KDV”den istisnadır. Ancak el değiştiren ürünü lisanslı depodan çekenden %1 KDV alınmaktadır.
• Mudi ile lisanslı depo işletmesi arasında düzenlenen sözleşmeler ve ürün senetleri “Damga Vergisi”nden istisnadır.
• Maliye Bakanlığı tarafından 01/03/2014 tarihinde yayımlanan 6527 sayılı Kanun ile vergi istisnaları 31/12/2018 tarihine kadar uzatılmıştır.
• SGK tarafından 31/01/2015 tarihinde yayımlanan Tebliğ doğrultusunda ürün senedi satış işlemlerinde %2 SGK (Bağkur) prim kesintisi 01/01/2018 tarihine kadar yapılmayacaktır.

Depo Kira Desteği:

16/10/2014 tarihli 2014/6849 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile lisanslı depolara 5 yıl süre için devlet kira desteği sağlanmıştır. (Uygulama Tebliği yayımlanma tarihi 17/01/2015)

• Buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, çeltik, pirinç, mercimek, nohut, fasulye, bezelye ve ayçiçeği için 3 TL/Ton/Ay,
• Pamuk için 7 TL/Ton/Ay,
• Fındık, zeytin, zeytinyağı, kuru kayısı, antepfıstığı, kuru üzüm ve kuru incir için ise aylık ton başına 10 TL’yi geçmemek üzere Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanacak kira ücretlerinin %50’si oranında.

Devlet Yardımları

14/7/2009 tarihli ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu Kararın uygulanmasına ilişkin Hazine Müsteşarlığınca çıkarılan 2009/1 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” ile lisanslı depoculuk hizmetleri bölgesel desteklerden yararlandırılacak yatırım konuları arasına dahil edilmiştir.

Aynı durum, 15/06/2012 Tarihli ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu kararın uygulanmasına ilişkin Ekonomi Bakanlığınca çıkarılan 2012/1 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ ile devam ettirilmiştir.